Aanbevelingen om het vertrouwen in onze rechtsstaat, kapitaalmarkt en instellingen te herstellen
Geachte Heer, Geachte Mevrouw,
In de komende maanden gaat u wellicht heel wat tijd besteden aan het voorbereiden van de verkiezingen en het werven van stemmen – misschien zelfs meer dan aan het effectief bestuur van het land. Dat is onderdeel van de goede werking van een democratie, in de mate dat hierdoor een intensieve dialoog tussen burgers en politici tot stand komt. Die moet er dan voor zorgen dat hun mening beter weerspiegeld wordt in het toekomstig beleid. Als u die tijd gebruikt om na te denken en eerlijk te debatteren over wat er al dan niet goed werkt in ons politiek bestel en wat u daar desgevallend wil gaan aan doen, dan is dit maatschappelijk een vruchtbare periode. Het is in die geest dat wij u onderhavige brief sturen, om uw aandacht te vestigen op een belangrijk systeemfalen, dat naar onze mening dringend moet aangepakt worden.
In 2019 viel Nyrstar, één van onze toenmalige industriële kroonjuwelen, na een georchestreerde crisis in handen van grondstoffentrader Trafigura, een bedrijf met een bedenkelijke reputatie. De minderheidsaandeelhouders bleven na een ‘herstructurering’ met lege handen achter. Na vijf jaar strijd tegen deze frauduleuze overname willen wij onze politieke beleidsverantwoordelijken op verschillende niveaus nogmaals oproepen tot een grondige reflectie over de bescherming van onze bedrijven en minderheidsaandeelhouders.
Na een eerdere beslissing tot seponering gaat het Antwerps parket nu toch een onderzoek instellen naar mogelijke strafbare feiten gepleegd in het kader van deze overname. Vijf jaar na de betwiste herstructurering, bijna tien jaar na het plegen van de eerste laakbare stappen ter voorbereiding ervan. Het parket kon ook moeilijk anders, nadat bekend was geworden dat de financiële beurswaakhond FSMA hen een ijzersterk dossier had toegestuurd met ernstige aanwijzingen van strafbare feiten gepleegd in het kader van voornoemde overname.
Diezelfde FSMA stelt aan haar sanctiecommissie voor om Nyrstar en zijn bestuurders een administratieve boete op te leggen wegens marktmanipulatie en misleidende communicatie. Het is twijfelachtig of Trafigura, dat in 2023 USD 7.4 miljard netto winst realiseerde, wakker zal liggen van een administratieve boete van enkele tienduizenden euro per bestuurder van het beursgenoteerde Nyrstar - dus nog niet eens van Trafigura zelf. Maar de FSMA zelf kan binnen het kader van haar bevoegdheden niet veel verder gaan. Vandaar dat zij haar dossier nu moet doorsturen naar een (al overbelast en onderbemand) parket. Ook al heeft de FSMA al een titanenwerk gedaan, het uitbreiden van haar onderzoek naar het strafrecht dreigt opnieuw enorm veel tijd, mankracht en expertise te zullen vergen. En de daders zullen – zoals ze dat al enkele jaren doen - de beste en duurste (Belgische) advokatenkantoren in stelling brengen om de feiten te weerleggen en de procedure eindeloos te rekken.
Journalist Rik Van Cauwelaert slaat in De Tijd van 6 januari de nagel op de kop: "De Belgische justitie zit met een vervelend tekort: ze is niet meer in staat financiële dossiers zoals de Nyrstar-zaak te ontrafelen." Het Nyrstar dossier - toch wel één van de grootste fraudezaken in onze industriële geschiedenis - dreigt op deze manier weg te deemsteren als het zoveelste slachtoffer in de rij van het meest beruchte Belgische streekgerecht: de doofpot. Meesterlijk bereid door het samenspannen van een falend rechtssysteem, een commissaris die tekortschiet in zijn controletaak, een reeks dienstverleners die in ruil voor riante vergoedingen maar wat graag adviezen verstrekken die de hoofdspeler in het verhaal (Trafigura in dit geval) in de kaart spelen, en een politieke klasse die haar handen in onschuld wast met het argument dat ze niet kan tussenkomen in concrete dossiers. Onze politici negeren daarbij de talrijke indicaties van een falend systeem, waarvoor de politieke klasse als wetgevende en uitvoerende macht wel degelijk de eindverantwoordelijkheid draagt.
Nyrstar is het zoveelste voorbeeld in de rij van een beursgenoteerd Belgisch bedrijf waar minderheidsaandeelhouders (grote stukken van) hun investering in rook zien opgaan. Fortis, Dexia, Lernout&Hauspie zijn maar enkele andere voorbeelden, en er kunnen ook vragen gesteld worden bij andere meer recente dossiers. Telkens zijn de minderheidsaandeelhouders de klos, maar zodra zij in opstand komen staat er een legertje advocaten en dienstverleners klaar om de belangen van de referentieaandeelhouder(s) te verdedigen; procedures slepen eindeloos aan en/of de rechterlijke macht kijkt de andere kant op tot de verjaring volgt.
De maatschappelijke schade is enorm. Niet enkel voor de getroffen minderheidsaandeelhouders; het fundamenteel vertrouwen van investeerders in de goede werking van onze kapitaalmarkt en in onze rechtsstaat staat op het spel. Steeds meer beleggingsfondsen laten de Brusselse beurs links liggen, terwijl het aantal genoteerde bedrijven er stelselmatig afneemt. En elk verlies van één van onze resterende beursgenoteerde bedrijven leidt tot een bijkomende verschraling van onze beurs en een verdere opdroging van de liquiditeit, waardoor steeds meer professionele beleggers de beurs te rug toekeren wat resulteert in een neerwaartse spiraal. Uiteindelijk resulteert dit in een bedreiging van onze economische bedrijvigheid en zo van onze maatschappelijke welvaart. Het vergt bovendien generaties om een bedrijf van de omvang van Nyrstar op te bouwen, de verschraling dreigt aldus permanente weefselschade aan onze economie toe te brengen.
Wat baat het om duizenden pagina’s wet- en regelgeving op te stellen rond deugdelijk bestuur als het vervolgens in de praktijk schering en inslag is dat deze met voeten getreden worden, en dat het onmogelijk blijkt om de naleving ervan af te dwingen, laat staan om begane inbreuken te sanctioneren om slachtoffers te vergoeden en een voorbeeld te stellen voor andere gegadigden?
Recent werden enkele wetgevende initiatieven gelanceerd om de benoeming en rol van onafhankelijke bestuurders wat aan te scherpen, en om de bevoegdheid tot overdracht van activa van een bedrijf in bepaalde gevallen toe te wijzen aan de Algemene Vergadering. Dit komt deels tegemoet aan enkele suggesties uit onze brief van 27 mei 2020, en wordt aan de goegemeente voorgesteld als een afdoend antwoord om herhaling van de feiten gepleegd in het Nyrstar dossier te voorkomen.
Echter, op basis van onze verdere ervaringen in de Nyrstar case sindsdien kunnen wij vandaag met stelligheid zeggen dat de voorgestelde maatregelen het Nyrstar debacle niet hadden kunnen voorkomen. Met beperkte bijkomende juridische spitsvondigheden zou het gemakkelijk geweest zijn om die nieuwe bepalingen te omzeilen – sterker nog, het zou enkel een bijkomende façade hebben gevormd om de frauduleuze herstructurering een zweem van wettelijke conformiteit te bezorgen.
Daarom achten wij het onze maatschappelijk plicht om ons opnieuw tot de politieke elite van dit land te richten met de duidelijke boodschap dat méér nodig is willen we een adequate bescherming bieden aan minderheidsaandeelhouders, en willen we vermijden dat nog meer bedrijven zullen verdwijnen van de Belgische beurs in handen van koekoekskapitalisten.
Als aanzet hebben wij een bijkomende reeks van naar onze mening broodnodige beleidsaanbevelingen geformuleerd die het (beleggers)vertrouwen in onze rechtsstaat, kapitaalmarkt en instellingen kunnen herstellen. Een grondige hervorming van het gerecht lijkt noodzakelijk om het tij te keren. Maar dat zal jaren vergen, en de kans op succes is beperkt. Een wellicht meer effectieve weg is om het mandaat van de beurswaakhond FSMA uit te breiden, door deze ook naar het voorbeeld van diverse andere landen politionele en strafrechterlijke bevoegdheden toe te kennen, alsook de middelen om ervoor te zorgen dat haar onderzoekswerk niet verstrikt raakt in de stoffige kelders van het gerecht, maar gebruikt wordt om de verantwoordelijken van witteboordencriminaliteit effectief verantwoording te laten afleggen, en om de slachtoffers te vergoeden voor geleden schade.
Verder pleiten wij voor een aantal wijzigingen van de financiewet, ondermeer omtrent de rol van de onafhankelijke bestuurder en van de commissaris en andere maatregelen ter versterking van de bescherming van de minderheidsaandeelhouders. Maar ook omtrent de rol van de talrijke dienstverleners (advocaten, consultants, (zaken)bankiers, PR agentschappen), die vaak voor het grote geld spelers met diepe zakken en slechte bedoelingen toelaten de wetgeving te omzeilen en gerechtelijke procedures eindeloos te rekken. Wij voegen dit 20 bladzijden tellende document bij deze brief. U kan een elektronische versie ook vinden op onze website www.rsqinvestors.eu.
Wij weten dat u in de komende maanden en in de daarna volgende regeringsvorming met veel misstanden en beleidsvoorstellen zal geconfronteerd worden. Maar laat dit één van de prioriteiten zijn in het financieel-economisch beleidsdomein. Een groot stuk van onze welvaart hangt er van af. Enkel door een krachtdadig ingrijpen van de politiek zal het vertrouwen van investeerders en burgers in de rechtsstaat en in het vermogen van ons land om de rechten van burgers, minderheidsaandeelhouder en bedrijven te beschermen hersteld kunnen worden.
Wij danken u voor de aandacht die u aan dit probleem zal willen besteden.
Kris Vansanten Evelyne van Wassenhove
Partners Quanteus Group
Vertegenwoordigers van een groep van 70 minderheidsaandeelhouders van Nyrstar NV, verenigd onder RSQ Investors, onderdeel van Quanteus Group.